DEDELERİN ALEVİLİKLE İLGİLİ SORULARIMIZA VERDİKLERİ YANITLAR 18. BÖLÜM

(Ayhan AYDIN’ın hazırladığı sorulara 16/18 EKİM 1998 CEM VAKFI ANADOLU İNANÇ ÖNDERLERİ BİRİNCİ TOPLANTISI Öncesi Ve Sonrası Dedelerin Toplu Cevaplarıdır)

Aşağıda, Alevi Dedelerine yönelttiğimiz sorulara karşılık onların verdikleri yanıtlar hiçbir müdahale olmadan olduğu gibi verilmiştir.

DERLEYEN: AYHAN AYDIN, 1998

MUHARREM ORUCU

Kerbela Matem orucunu sizlerinde bildiği üzere senede 10 gün ileri gelmek suretiyle yani kurban bayramından 18 gün sonra masumlar içinde 15 gün tutulur idi. Bazen araştırmacı ve yazarlar Mart veya Nisan olarak söylüyorlar. Bilmem ki hangisi doğru, doğru yazanın hilaf katmayanın Hz. Hüseyin’in şefaatinden mahrum olmasın. (İsmail Türker (İs. Tü.))

Muharrem ayı matem ayıdır. (Kalender Topalcengiz (Ka. To.))

Kurban bayramından 17 gün sonra. (Kazım Bayram (Ka. Ba.))

Kerbela olayı Aleviler için çok büyük önem taşıyor. Kerbela’nın yası her sene Muharrem ayı geldiğinde 12 gün yas tutarlar. Hz. Hüseyin’in saadete ermesi Aleviler bu yola seve seve canını verirler, ve asırlar boyu böyle olmuştur. Kerbela olayının acısını hiçbir zaman unutmazlar, unutulmaz. (Halil Buğa (Ha.Bu.))

 Kameri aya göre Müslüm Akil ve oğulları için üç, On iki imamlar için 12 olmak üzere 15 oruç tutmaktayım. (Hasan Dedeoğlu (Ha. De))

 Kerbela matemi, Muharrem ayı Alevîler için yas-ı matem ayıdır. Ancak son zamanlarda neden sambit olmayıpda her yıl on gün erkene geldiği hakkında epeyce tartışmalar yapılıyor, araştırılıyor. Bu konuda halen bir neteceye varılmış değil. Biz miladi takvime göre 1 Muharreme denk gelen günden başlayarak 13 muharemmede bitiyoruz. (Hasan Müldür(Ha. Mü)) (Ali Asker Müldür(A. As. Mü))

 Maten Orucu       :Kurban bayramından 20 gün sonra tutulur.

Kerbela Orucu     : Kurban bayramından 20 gün sonra tutulur.

Muharrem Orucu : Kurban bayramından 20 gün sonra tutulur.

Üçü de aynı isimdir. (Hasan Yasevioğlu(Hasan Ya))

 Kurbandan 20 gün sonra (Haydar Aslan(Ha. As))

 Kerbela matem orucunu tutanlar, bir muharremden itibaren tutarlar. Muharremin 13. Günüde Aşurayı pişirirler. Matem orucunu tutmayanlar, Muharremin onunda Hz. Hüseyin’in yiğitlik ve mertliğini anarlar. Büyük bir çoğunluk hiç birine katılmaz. Ateistler bile Alevî olduklarını söylerler. (Hıdır Yıldırım(Hı. Yı))

 Kerbela matemi bütün imamların şehitlik günlerin tekabül etmesi için arap takvemine göre tutuluyor. Kurban bayramının akabinden 20 gün muharrem matemi başlar ve 12 gün sürer. (Hüseyin Kaplan(Hü. Ka))

 Ramazandan 2 ay 20 gün sonra tutarız. (Hüseyin Er(Hü. Er))

 Üç aylar başlangıcı Hz. Hüseyin’in şehadedi üzerine matem orucu “Ekim” ayında tutulur. (Hüseyin Kırca(Hü. Kı))

 Yası Matem orucuna Kurban bayramından 18 gün sonra başlıyoruz. (Hüseyin Özgeoğlu(Hü. Öz))

 Muharrem orucu ramazandan 18 gün sonra tutulur. (Hüseyin Şahin(Hü. Şa))

 Muharrem orucunu kurban bayramından 18 gün sonra tutuyoruz. (İsmail Eker(İs. Ek))

 Muharrem orucunu Muharremin birinden itibaren on ikisini kadar. (İsmail Özcan(İs. Öz))

 DEDELERİN ALEVİLİKLE İLGİLİ SORULARIMIZA VERDİKLERİ YANITLAR 16. BÖLÜM

(Ayhan AYDIN’ın hazırladığı sorulara 16/18 EKİM 1998 CEM VAKFI ANADOLU İNANÇ ÖNDERLERİ BİRİNCİ TOPLANTISI Öncesi Ve Sonrası Dedelerin Toplu Cevaplarıdır)

Aşağıda, Alevi Dedelerine yönelttiğimiz sorulara karşılık onların verdikleri yanıtlar hiçbir müdahale olmadan olduğu gibi verilmiştir.

DERLEYEN: AYHAN AYDIN, 1998

 OCAKLAR

 DEDELERE GÖRE OCAKLAR

 Ocak evladı Resulün sülbünden olup, imamların neslinden gelip, pirlik, rehberlik ve mürşidlik görevini ifa edenlere ocakzade derler. (İsmail Türker (İs. Tü.))

Bağlı olduğu soy seceresi. (Kazım Bayram (Ka. Ba.))

Ermiş kimselerin yani dedelerin ocağı Baba Mansur, Kureyşan ve Derviş Cemal Ocağı gibi ocaklar. (Halil Buğa (Ha.Bu.))

 Ehlibeyt soyundan geldiğine inanılır.(Hasan Dedeoğlu (Ha. De))

 Alevî inancına göre ocak dediğimiz zaman Baba Mansur Ocağı, Kureyşen ocağı, Hıdır Abdal ocağı vb. ocaklar aklımıza gelir. Bu ocakların soyu 12 imamlara dayanır. Ancak her biri bir bölgeye giderek ya da gönderilerek oralara yerleşmişlerdir. Yerleştikleri köy, kasaba, ölçe veya şehirde tuttukları mekana ocak denir. Örneğin; Hıdır Sultan Ocağına gittim. Vb deyimlerden tuttukları mekan ocak dedikleri anlaşılmaktadır. (Hasan Müldür(Ha. Mü)) (Ali Asker Müldür(A. As. Mü))

 Dedelerin mekanların ocak denir. (Hasan Yasevioğlu(Ha. Ya))

 Bağlı bulunduğum seyit mahmuda harran (Haydar Aslan(Ha. As))

 Imamlık on iki imam mehtiyle sona erdi ancak on iki imam soyu ve yol geleneği siyetilk adı altında imama olmayan ehlibet evlatlarından yürürü onlarda bir çok kollara ayrıldı. Anadoludaki dedelik kurumuda bu kollardan birine bağlı olarak yaşadı ve ocak adlarını aldı. (Haydar Demirayak(Ha. De))

 Ocak bir dede soyuun dağıldığı ev, mekan ve başı olan ulu zatın adı ile anılır. (Hasan Şanlı(Ha. Şa))

 Horasan erenlerin ve onların ünlü çağdaşlarının Anadoluya geldikleri zaman yerleşik düzene geçtikleri yerde ve zamanda kendilerine yaptıkları evi, eski geleneklere dayanılarak, olmuş ve olmamış kerametleri söylenceler haline ve inanç haline getirerek evlatları tarafından onların evlerine Ocak adı verilmiş kutsallaştırılmıştır. Bunlardan başka ocakların bir kurucusu yoktur.(Hıdır Yıldırım(Hı. Yı))

 Alevîliği temsil eden ocaklar; ehlibeyt evlatlarının gittitleri bölgelerde kurdukları ev’dir. Kendi mürşidi yani talibi o evi kutsal görmüş ve niyazının kurbanın pirinin dergâhına getirmiş o onun için o onun için Kâbedir bu kavrama ocak demişler. (Hüseyin Kaplan(Hü. Ka))

 Hacı Bektaşi Veli Hazretlerinin irşat için gönderdiği dedelere ocakzade denir. (Hüseyin Er(Hü. Er))

 Atamız, ceddimiz, soyumuzdur. Diğer bir anmalarda geldiğimiz yerdir, bağlı bulunduğumuz yerdir. Bir mekan. Halen bağlı bulunduğumuz yerdir. Süre gelen bir nesildir. (Hüseyin Kırca(Hü. Kı))

 Alevîlik Muhammed Ali’ye bağlı Ehlibeyit sevgisiyle dolu kişilerdir. Hacı Bektaşi Veli’nin Horasandan Urum eline gelmesi Dergâhında ilim irfan öğretip nasıplarını verip yurdun dört bir yanına dağıtmasıyla başlamıştır. (Hüseyin Özgeoğlu(Hü. Öz))

 Ocak dedenin sülalesinin takip eden sülaleden birbirine kalan dedelikten bir kavramdır. (Hüseyin Şahin(Hü. Şa))

 Alevî dini bilgilerin verildiği ve Nefsine hakim olma yerine denir. (İbrahim Doğan(İb. Do)

 Dedenin soyundan ileri gelen bir zatın adı anlamındadır. (Seyyid Garip Musa Sultan Ocağı gibi) (İsmail Eker(İs. Ek))

 Ocak soyu ehlibeyte ulaşması gerek ehlibeyte dayanmayan ocak, ocak olamaz. (İsmail Özcan(İs. Öz))

 Soy (Kazım Kızılgöz(Ka. Kı))

 Alevîlikte ocakzade dedeler 12 posttan birine sahiptirler. Bizim sülale 9’uncu post sahibi kahveci postu şahışazıle ocaktan oluyor. Ocakzade dedelerin soyu ehlibeyte dayanıyor. Bizim soyumuz Musayı Kazımdan İmam Hasana çıkıyor. Horasan Piri isbatı elimizde fermanlar var. Hacı Bektaşı Veliden önce Anadolu yine tarikat icra olurdu. Ocakzade dedeler yine vardır, yalnız Hacı Bektaştan sonra daha da kurumlaştı. Esasa bağlandı. Şimdi incelenirse bugün halen Hacı Bektaşı tekkesinde 12 post sahibi ocakzade dedelerin postları mevcuttur. 10’uncu ve 11’inci yüzyıla dayanıyor. 12 posttan birine sahip olamayan ocakzade olamıyor. Ama dede olabilir. Tabiki dedelikle ocakzade arasındaki fark manevi anlam taşıyor. Ocakzade dedelerle diğer dedelerin ayıran konu post sahibi olmaktan ileri geliyor. (Mahmut Gökçe(Ma. Gö))

 Ocak her ehlibeyite bağlı olan dede evidir. (Mehmet Başpınar(Me. Ba))

 İran ve Horasan mülkünden Anadoluya gelen 12 İmamlar neslinden olan seyyid, halife, derviş veya şeyhler konakladıkları yörelerde bulunan toplum insanları ehlibeyit sevgisi ve temizliğine onların inançlarına bağlamayı görev bilerek islah ettiği yörelerde ev kurup orada yerleşmesi sonucunda gelen halife adı, sanı, şöhreti çevreye yayılıyor. Adı ne ise o şöhret alıyor. Misal: Baba Mansur ocağı, Hıdır Abdal ocağı, Aliseydi ocağı gibi ismiler altında ocaklar ortaya çıkıyor. Herhangi bir yörede hangi halife islah ediyorsa onun adı ile isimlendiriliyor. Ocak pişirme anlamına gelir. Dedelerinde ilimde zengin olanalr taliplerini de pişirir ve olgunlaştırırlar. (Mehmet Çelik(Me. Çe))

 Sözlük anlamına göre ocak, birçok anlamlarda kullanılır. Fakat bizim kullandığımız manada ocak, “kutsallığı olan” bir “ev-aile” nin soyu manasını taşır.Fethi Erdoğan (Fe-Er)

 Bağlı bulunduğu soy.Hünkar hacı Bektaşı veli zamanında herkesin bir yöreye bakması ocakların mutlaka bir kurucusu vardır.Abdullah Tayyaroğulları(Ab-Ta)

 Alevilikte dedelerin sahip oldukları evleri (dergahları) dır. Bu dedeler evladı Resul ise onların evleridir.Ahmet Karanfil(Ah-Ka)

 Bir soyun devamını ocak gösterir.Ahmet Turgut(Ah-Tu)

 Ocakları şöyle yorumlıya bilirim. Ocakların temeli çok eskiye dayanıyor. Çünkü ocak değirtirmeniz hiçbir zaman mümkün değil.

DEDELERİN ALEVİLİKLE İLGİLİ SORULARIMIZA VERDİKLERİ YANITLAR 11. BÖLÜM

DEDELERİN ALEVİLİKLE İLGİLİ SORULARIMIZA VERDİKLERİ YANITLAR 11. BÖLÜM

(Ayhan AYDIN’ın hazırladığı sorulara 16/18 EKİM 1998 CEM VAKFI ANADOLU İNANÇ ÖNDERLERİ BİRİNCİ TOPLANTISI Öncesi Ve Sonrası Dedelerin Toplu Cevaplarıdır)

Aşağıda, Alevi Dedelerine yönelttiğimiz sorulara karşılık onların verdikleri yanıtlar hiçbir müdahale olmadan olduğu gibi verilmiştir.

DERLEYEN: AYHAN AYDIN, 1998

DEDELİĞİN GELECEĞİ

Dedelik kurumunun yürüyebilmesi için, dedelerin eğitim ve öğretim görebilecekleri bir enstitüsünde... (İsmail Türker (İs. Tü.))

Ümitlerim çok yüksek. (Kalender Topalcengiz (Ka. To.))

Büyüyüp ilerlemesi. (Kazım Bayram (Ka. Ba.))

Dedelik kurumunun geleceğine inancım tamdır. Bu yolumuzun devamı için devamını diliyorum. (Halil Buğa (Ha.Bu.))

Alevîlik yolu hakkında Kur’an – Hadis-Hukuk – sosyal bilgilerle mücehhez olmalı, Talibi ikna ve irşad etsin (Hasan Dedeoğlu (Ha.De))

Dedelik kurumunun geleceğine ilişkin düşüncem şudur; Dedeleri yetiştirmek için yüksek okullar açılmalı, okullarda devletleştirilmeli aldığı diploma bir doktorun bir mühendisin diploması gibi kanuni olmalıdır. (Hasan Hüseyin Aslan(Ha. Hü. As))

Bendeniz gelecekle ilgili hem sevinçli hem de tedirginim. Sevinçliyim çünkü; günümüzün gençleri şanslıdır. Araç-gereç gerekse serbestlik ve alt yapı gönünden. Örneğin; cem evlerinin açılması, kitaplar, dergiler vb. yayınların olması ve artması, saz kurslarının açılması vb. her türlü imkan var. Gayret edilirse gelecekten umumtluyum. Terdirginliğim ise insanlarnı inanç, itikad vb. konulardaki ilgisiz, inançsız, meraksız olmasından kaynaklanıyor. Insanlar içinde bulunduğu şartları, imkanları iyi değerlendirememektedirler. Kendilerini yetiştirip, kurtulmak yerine bunun içinde adeta boğluyorlar, maalesef bundan kurtulmak için de hiçbir şey yapamıyorlar. Fakat bunlara rağmen bu yolun kaybolacağına veya öneminin azalacağına inanmıyorum. Biz daha zor döneleri atlatmış insanlarız, bunun da üstesinden geleceğiz.(Hasan Müldür(Ha. Mü)) (Ali Asker Müldür(A. As. Mü))

Dedelik devam edercektir, hiç şüphem yoktur. (Hasan Yasevioğlu(Ha. Ya))

Toplum var oldukça yaşam biçiminde gerekli gelenek göreneklere ihtiyaç duyulacaktır. Bu bağlamda dedenin cahil sıfatı ile eğitilmiş toplumu yönlendirmeye kalkışması bence saçmalık. Yaşlı dedelere karşı saygılı davranmamız gerekir. O öğrendiğini öğrenmiş, başka bir şeyde öğretemezsinki. Inandığından çeviremezsinde. Onlara karşı hoşgörü şiar’ımız olmalıdır. Ancak onlardan ricamız önümüze engel olmasınlar. Günümüz ve sonrası dede eğitici öğretici olmalıdır. Kainatın oluşumunu, galasileri, insanı ve bütün nesnel varlıkları tanıması lazkımdır. Kendi iradesini kullanan dede çocuğu bunların içinde yaşadığı batını üniversitesinde kolay öğrenir. Bugün toplumun gerek duyduğu dede ise; Alevî toplumunun vazgeçilmez gelenekleri arasında başta kurna okuma, Kuranı okurken de Türkçe açıklamalarıında beraber okumalıdır. Toplumda Hoca eksikilği var. Mevcut hocalar teçvit bilmiyor. Bazı hocalarda kendini muska yapmaya vermiş çıkar ve para kazanmaya yönelik. Önlenmelidir bu konuda toplum bilgilendirmelidir. Nikah kıyma içni yukarıda değinmiştim vazgeçilmez gelenektir. Kurban keserken dedeye ihtiyaç var tekbirleme gerekir. Eğitilmiş, arıtılmış kemalet aşamasına ulşmış kinden, kibirden arınmış dede tipi,toplumda anlı açık, yüzü aktır. Gururlu kendini çok bilen sanan maalesef nefsi muhhim der öteye çıkamamış insandır. Çünkü kemalet aşamasına varmamış demektir. Cenaze, nişan, nikah, kurban (Karşı olsam bile toplumun vazgeçilmez bir geleneğidir, sünnilikten ödünç alınmadır. Alevînin kurban bal, süt ve elmadır. Hayvan boğazlama değildir.) musahiplik, sünnet, dargınlık, kavga gibi olaylarda dedenin rolu büyüktür. Ve genç olmalıdır. Kısaca, “Düşünen insan” yaratalım, düşünmeyen sürü değil.

Dedelik okulu açılsa, dede okusa bile, gezgin dedelik olmamalıdır. Olursa hiç kimes eskesi gibi yazıl kültüre önem vermez, sözlü kültür sürekli gündem de kalmaay hak kazanır. Dedelik yerine sofizm gelişir. Bununda eskide olduğu gibi kimseye faydası olamaz. (Hıdır Yıldırım(Hı. Yı))

DEDELERİN ALEVİLİKLE İLGİLİ SORULARIMIZA VERDİKLERİ YANITLAR 10. BÖLÜM

DEDELERİN ALEVİLİKLE İLGİLİ SORULARIMIZA VERDİKLERİ YANITLAR 9. BÖLÜM

(Ayhan AYDIN’ın hazırladığı sorulara 16/18 EKİM 1998 CEM VAKFI ANADOLU İNANÇ ÖNDERLERİ BİRİNCİ TOPLANTISI Öncesi Ve Sonrası Dedelerin Toplu Cevaplarıdır)

Aşağıda, Alevi Dedelerine yönelttiğimiz sorulara karşılık onların verdikleri yanıtlar hiçbir müdahale olmadan olduğu gibi verilmiştir.

DERLEYEN: AYHAN AYDIN, 1998

DEDELİK KISTASLARI

Her dede oğlu dedelik yapar. Ama namuslu, dürüst, bilgili olursa her dedenin oğlu dedelik yapabilir. (İsmail Türker (İs. Tü.))

Evet. 4 kapı 40 makamı bilse de bilmese de makama oturabilir. Eğer düşkün değilse. (İsmail Yalçın (is. Ya.))

Tarih boyu yüce makamlar devam edilir. Dede çocuğu o ocağa layık ve benziyorsa posta sahip olur. (Kalender Topalcengiz (Ka. To.))

Olur ama bilmesi lazım. (Kazım Bayram (Ka. Ba.))

Her dede oğlu dede olur ancak, o ilim, irfanı bilmeli ve ehli kamil olmalı. Buna odun dedesi karar verir. (Halil Buğa (Ha.Bu.))

Dedeliği kendisi yapabiliyorsa, kindisi yapamıyorsa, amacazadelerinden birisini gönderir. (Hasan Dedeoğlu (Ha.De))

Her dede oğlu dedelik yapar, bilgili olursa. Talipleri eğitiyorsa kendi güzel ahlaklı ise ceddine laik evsafa laik ise dedilik yapar: Talipleri onun oturmasını isterler. Dedede gider Hacı Bektaş’ta kuşak kuşunır oraya gurban keser, izin alır, posta oturur. (Hasan Hüseyin Aslan(Ha. Hü. As))

Dedelik görev hassas bir görev olduğu için bu göreve uygun olan kişiyi ailesi seçer, yol dedesi tarafında bir süre konuyla ilgili eğitim görür. Gerek kitaplardan, gerekse pratik olarak kendini yetiştirir. Bir müddet sonra dede adayını dedebir sınavdan geçirir. Yeterli görürse artık yavaş yavaş görev vererek işi başlatır. (Hasan Müldür(Ha. Mü)) (Ali Asker Müldür(A. As. Mü))

Her dedenin oğlu dedelik yapabilir. Alevînin dini inançlarına göre cemini cematini yaparsa dedeliğe devam eder. (Hasan Yasevioğlu(Ha. Ya))

Hayır yapamaza. Eğitilip arıtılması gerekir. Eğitim ve arınma temle kuraldı. (Hasan Şanlı (Ha. Şa))

 Dedinin oğulları talipleri aralarında pay ederlerdi. Veya sırayla gider. (Hıdır Yıldırım(Hı. Yı))

Her dedenin oğlu dedelik yapabilir yalnız dedelik vasıflarına haiz olmak koşulu ile(Hüseyin Kaplan(Hü. Ka))

Her dedenin oğlu dededir. Fakat her dede de dedelik yapamaz. (Hüseyin Er(Hü. Er))

Yol erbabı olduğu (ise) sürece yapabilir. Icazet alınarak karar verilir.(Hüseyin Kırca(Hü. Kı))

Her dede oğlu dede sayılır ve önemli olan bu yolu yürütmektir. (Hüseyin Özgeoğlu(Hü. Öz))

Baba ünvanı ile dedelik yapamaz. Tahsil yapması lazım.(Hüseyin Şahin(Hü. Şa))

Kendisinde ilham ve ilim vara (İbrahim Doğan(İb. Do))

Her dede oğlu dedelik yapamaz. Aile içinden liyakatlı olan kişi dede olarak seçilir. Eğitimli olmalıdır. (İsmail Eker(İs. Ek))

Her dede oğlu dedelik yapamaz. Bilgisi olan yapar. (İsmail Özcan(İs. Öz))

Hayır bilgili ve dürüst(Kazım Kızılgöz(Ka. Kı))

Yapamaz. Eğer o dede oğlu kendini fark etmezse dedelik hakkı kalmaz. (Mahmut Akbulut(Ma. Ak))

Her dede oğlu dedelik yapamaz. Çünkü her şeyden önce Alahk olmalı, namuslu hasiyetli olması şart. Ikicisi dedelik postuna layık yani bilgili olmalı, 12 hizmeti bir fiil yürütebilmeli. (Mahmut Gökçe(Ma. Gö))

Her dede oğlu o bilgiye sahipse meziyet ve yetenek var ise olur yoksa olamaz. (Mehmet Başpınar(Me. Ba))

Her dede oğlu dedelik yapamaz. Bu iş gayp aleminde Tanrı vergisidir. Hz. Ali buyurur ki;( İnsanları ana rahminde şekil vermesi akıl huy gibi şeyler Tanrının yapılandırmasıdır ve bu iş Tanrı sırrıdır. Dedelerin yerini tutan evlatlarda vardır bu iş on iki imamlarda da görülmüştür. İmamlığa layık olanları seçmişlerdir. Herkes imam olamaz. (Mehmet Çelik(Me. Çe))

 Dedenin her oğlu, ahlaken mazbut olduğu sürece, “ocakzade” olduğundan saygın bir yeri vardır. Fakat dedelik yapabilmesi içi, tarikat yürütebilecek bilgiye sahip olması şarttır. Her ocağın kabinesi kendi aralarında “dedelik” yapabilecek kişiyi belirler ve o zatı kendi ocaklarına “post dedesi” atarlardı. Bir dede hakka yürüyünce, onun oğlu direk dede olacak diye bir kural yoktur. Bu anane bozulunca, dedelik kurumu (dolayısıyla Alevilik yolu) derin yara alıp perişan oldu.Fethi Erdoğan (Fe-Er)

 Her dedenin oğlu dedelik yapabilir. Cemde oniki hizmeti bir eksizce yapar tamam ederse evladıda dede olur.Abdullah Ceylan (Ab-Ce)

 Yapamaz. Dedeliğin şartlarını, hizmetlerini bilmeli, dürüst olmalı, ilim ve irfan sahibi olmalı, dört kapı kırk makamdan haberi olmalı.Abdullah Tayyaroğulları(Ab-Ta)

KEMAL AKGÜN

AKADEMİSYEN

Uzun yıllar özel sektörde yöneticilik yaptı. Üniversitelerde dersler verdi, özel şirketlerde ve devlet kurumlarında danışmanlık hizmetlerinde bulundu, iletişim teknolojileri alanında oldukça güzel hizmetleri oldu. Alevi sivil toplum kuruluşlarına da gönüllü olarak danışmanlık hizmetleri verdi ve vermeye devam ediyor. Sevip saydığım, görüş ve düşüncelerini, çaba ve çalışmalarını önemsediğim çok sevgili hocamız Kemal Akgün’le Can Tv.’de yaptığım söyleşinin yazılı metnini sizlerle paylaşmanın yararlı olacağını düşündüm.

Sevgi, saygı ve muhabbetlerimi sunuyorum…

AYHAN AYDIN

Can TV’nin cana can olan izleyicileri, emektarları, sevgi, dostluk, barış ve kardeşlik idealleriyle yayıncılığımızı sürdürüyoruz. Evet, dostlar, Erenler Katarı, dedelerimizin, babalarımızın, ozanlarımızın ve bu yolu bize getiren bilge insanlarımızın izini sürüyor.

Sevgili dostlar, bugün de çok değerli bir konuğumuz var. Akademisyen aynı zamanda sivil toplum kuruluşlarında hizmet yürütmüş, araştırmacı kimliği olan, kendisi her ne kadar mütevazılık yapmış olsa da, uzun yıllar boyunca da söyleşiler yaparak dedelerin bilgilerini derleyip toparlamış ve bunlardan da gerçekten şimdiden merak ettiğimiz bir eser hazırlığı içerisinde olan gül yüzlü bir üstadımız, hocamız Kemal Akgün. Hoş geldiniz programımıza efendim.

Hoş bulduk.

Nasılsınız hocam?

İyiyim, sizi gördüm, daha da iyi oldum.

Evet, ayağınızın tozuyla tabiri tam gerçekçi oldu. İtalya’da yaşamınızı sürdürüyorsunuz. Tabi Türkiye’yle içli dışlısınız ama en azından uzun aylar oradasınız.

Doğru.

Dün akşam geldiniz, programımıza konuk oldunuz. Değerli üstadım, hocam. Siz zaman konusunda bize ders veren bir insansınız.

Estağfurullah.

Estağfurullah ama gerçekten zaman nakittir kavramından dolayı değil, zamanın da dünyadaki her şeyin de kullanımında hem yaşamı hem bir başka insanı düşünmemiz gerektiğini vurguluyorsunuz. Daha önceki birçok söyleşimizde, sohbetimizde bu güzel, erdemli görüşlerinizden yararlandık. Biz de zamanımızı daha verimli değerlendirelim ki sizden daha fazla istifade edelim. Bu 45 dakikalık program içerisinde Aleviliğe gireceğiz, Alevilik nedir, Aleviliğin tabii ki birçok boyutu var. Bâtıni yorum, tasavvufi yorum dediğimiz yorumları var, bu konulara gireceğiz. Teknoloji sizin olmazsa olmazınız, temel uzmanlık alanınız. Aleviler ve teknoloji konusuna gireceğiz,  gençlere gireceğiz, gençler çok çok önemli. Geleceğin dünyasını bugünden kuracaksak bazı şeylerde de planlı, programlı olmak zorundayız. Alevi toplumu yüzyılların birikimini bu güne kadar çok güzel getirmiş olsalar da son yıllarda kendilerinin de ön görmediği şeyler oldu. Kentleşme, kent ortamında, şehir ortamında Alevilerin de durumları, örgütlenmede yaşadıkları bazı problemleri de tartışmaya çalışacağız.

Evet, sevgili dostlar, gerçekten de değerli hocamızı çok seviyorum, saygı duyuyorum. Çünkü engin yürekli bir insan, kendisi kültürümüzden, özümüzden de gelen bir insan. Tahtacı kültüründen beslenmiş bir isim hatta ataları hani tabiri caizse biz ona da gireceğiz Aleviler ve milliyetçilik kavramı, milliyetçilik kavramı bizde yok. Irklar üstü diyoruz ya hani hoşgörünün, hümanizmanın mayalandığı topraklarda yaşayan toplumuz. Fakat Aydınoğullarından geliyor aile geçmişi. Anadolu’nun, köklü uygarlıklar, medeniyetler yatağı Anadolu’nun da önemli bir tarihi dönüm noktası. Dolayısıyla bütün bu birikimlerden bize neler süzülecek, özellikle gençlerimize biraz daha fazla hitap edelim diyoruz.

Değerli hocam siz Aleviliği nasıl tanımlıyorsunuz, nedir Alevilik? Böyle başlayayım.

Şimdi, ben de çeşitli yerlerde, bu sosyal ağlarda olsun, bazı sohbetlerde olsun, Alevilik ile ilgili çok değişik tanımlar görüyorum. Bir kere kelimelere çok fazla takılmamak gerektiğini baştan söyleyeyim. Buna rağmen Alevilik kelimesini tekrar yeniden tarif etmek istiyorum. Çünkü Alevi kelimesi tamamen Arapça bir kelime. Belki bunun ayrıntılarını yazılı olarak söylemek daha kolay ama gündelik dilde daha kolay anlaşılsın diye söylüyorum. Batı dillerinde Kemalist, Marksist gibi eklerle yapılan tanımlama Türkçe’de işte Kemalci, Marksçı, Leninci gibi kelimelerin sonuna eklediğimiz ci ekiyle Arapça’da sonuna şapkalı –i ya da, son harfi sesli harfse son harfi e yapıp –vi ekleyerek yapılıyor. Alevi, Musevi, İsevi gibi. Alevi kelimesi Ali taraftarı demek. Bu kelime anlamı olarak böyle: Daha sonra bu Ali taraftarı Hz. Ali’yi destekleyen çeşitli kesimler tarafından kullanılmış. Ama orada bizin yaptığımız ciddi hatalardan bir tanesi Alevi olan bir tek biziz, bu kelime sadece bizim tarafımızdan kullanılır ve en doğrusunu biz biliriz anlayışı o kadar yaygın ki dünyada kendisine Alevi diyen başkaları olduğunun bazen farkında bile olmuyoruz. Aslında bu benimde sonradan fark ettiğim bir şey oldu. Uluslararası bir toplantıda Hintlilerle konuşurken bir konu açıldı. “Bizim orada da Aleviler var”, dediler. Ben Hindistan’da, Afganistan’da Aleviler olduğunu o güne kadar fark etmemiştim. Sonra araştırdım. Fatımi devleti diye bildiğimiz ya da Hasan Sabbah diye bildiğimiz, yani herkesin kolaylıkla aklına gelebilecek olan tanımlardan İsmaili diye bildiğimiz bir kesim var. Karmatiler, İsmaililer diye bildiğimiz, Fatımiler diye bildiğimiz, bunlar kendilerine Alevi diyorlar. Ve Hindistan taraflarında, Afganistan taraflarında yaşayan taraftarları da kendilerini Alevi olarak tanımlıyorlar.

Bunun dışında kendimizi hep ayrı olarak gösterdiğimiz Şiiler farklıdır, Aleviler farklıdır, biz onlardan değiliz gibi tanımlar koymaya çalıştığımız kesimler, işte Nusayriler, Caferiler olsun dünyada Alevi olarak bilinirler, işte buna benzeyen Dürziler, yine İsmaililerin devamı olan Dürziler de Alevidir. Ama biz Alevi dendiğinde Anadolu Aleviliği diye tarif etmemiz gereken bir kesimiz ve “biz Aleviyiz ve bizden başka Alevi yoktur” diye tarif eden bir yanlışlık içerisindeyiz.

Bir geriye dönersem Alevi Ali taraftarı demek. Buradan devam edebilirim. Bunun dışında yapılan o diğer tanımları çok fazla ciddiye almıyorum, dikkate almıyorum. Her inanç bir başka inançtan etkilenmiştir. Etkilenmiş olmak çok da kötü bir şey değil çünkü insanlık birikimlerini böyle oluşturuyor. Bunu bir kenara koyuyorum. Eğer Anadolu Aleviliği diye biraz daraltarak, yani bizim Türkiye’de Alevilik dediğimizde ilk akla gelen ya da Balkanlar’da, Türkiye’de yakın coğrafyada tarif ettiğimiz Alevilikten bahsederken şunu çok dikkate almak gerekiyor. Bir kere Sünnilikte de geçerli, bütün inançlarda da geçerli olan bir tanımdan bahsedeceğim ama Sünniler bunu biraz daha iyi tarif etmişler. İnancı dikkate alırken üç tane yaklaşım var. Genel olarak üçe ayırıyorlar, dörde ayıran da var ama üç bana daha doğru geliyor. Bir tanesi Kuran-ı Kerim kutsal kitap, Hz. Muhammed’in söylediği sözler hadisler ve onun yakın çevresindeki insanların yaptığı davranışlar. Sadece bunlarla sınırlıyız diyen bir kesim var. Bunlara bazen nakilci deniliyor, bazen de selefi deniliyor. Bunlar bir bilgi Kuran’da hadiste yoksa, Hz. Muhammed’in yakın çevresindeki insanlar tarafından böyle bir yorum yapılmamışsa başka yeni bir yorum yapılmaz deyip kestirip atan bir kesim. Bu birinci kesim.

İkinci bir kesim daha var. Bunlar Kelamcılar diye bildiğimiz, zamana göre, coğrafyaya göre, topluma göre, yeni çıkan problemlere göre asıl amacı, asıl yorumu kaybetmeden yeni yorumlar geliştirebiliriz, yeni tarifler yapabiliriz, yeni çözümler geliştirebiliriz, aklımızı kullanmamız gerekir diyen bir kesim var. Bunlar da Kelamcılar. Bunlara akılcılar da deniliyor. Aslında bugün dört Sünni mezhebin hepsi de Kelamcı kesimden gelmektedir.

Başlangıçları öyle ama bu günün dünyasında onlar da kendilerine daha yakın hissettikleri için, kolaylarına geldiği için, çünkü akıl kullanmak biraz zorlayıcı bir şey, onun yerine onlar da ya hu bu Kuran’da var mı, hadislerde var mı sorusunu sormaya başlayınca onlar da artık Selefiliğe doğru gitmiş durumdalar.

Üçüncü bir kesim daha var. Bunlar da diyor ki tamam, Kuran’a da bakalım, hadislere de bakalım, o dönemlerde yapılanlara da bakalım ama aklımızı da kullanalım. Başka bir şey daha var, insanı ayıran çok önemli biri özellik var. Sezgilerimiz, bilgi birikimimiz, yaratıcı zekâmız, işte ilham dediğimiz, vicdan dediğimiz başka bir şey daha var, iç sesimiz var. Bu da tasavvufi, batıni, ezoterik dediğimiz yorum. Bunlar diyorlar ki diğerlerini de dikkate alalım ama biz de, Tanrı’dan ayrı değiliz. Bize de vahiy gelebilir. Bir bilim adamına, bir aydına, bir veliye, bir peygambere vahiy gelir. Vahiy dediğimiz şey zaten geriye dönersek, Alevilikte biz Selefilerden farklı olarak, insanın dışında bir Tanrı’yı düşünmediğimiz için onun bizimle birlikte olan bir Tanrı var. Kutsal ayetlerde sık sık söylenen bir şey vardır. “Tanrı insanın ağzından konuşur, insanın gözünden görür, insanın kulağından duyar.” Böyle olduğu için de biz de kendi iç sesimizle bunları söyleyebiliriz, bir şeyler keşfedebiliriz ve geliştirebiliriz diyen bir kesim var. Bu da tasavvufi görüş. Bunu başka bir şeyle bağlayacağım. Ben üniversitede yönetim-bilişim sistemleriyle ilgili ders anlatırken Amerika’da kullanılan kitapları kullanıyordum. Kitaplardan bir tanesinde bilgiyi, yapay zekâ, bilgi toplanması ile ilgili konuları okurken, bilgiyi sınırlandırmada buna benzer bir sınıflandırmanın aynısını gördüm. Çok benzer bir şekilde, bu da demek ki işin içinde bilgi olduğu zaman, bir şeyi öğrenmek istediğiniz zaman ilk yapacağınız şey inanmak. İnanmak deyince ilk aklınıza gelen şey bir inanç, dine inanmak olarak aklınıza gelmesin.